Sông Hương - Sự thật về tên gọi của dòng sông di sản chảy qua thành phố Huế
Sông Hương chảy qua lòng thành phố Huế, tô điểm cho cố đô một vẻ đẹp nên thơ, và được nhiều thơ ca nhắc đến. Được mệnh danh là dòng sông di sản, sông Hương là điểm đến tuyệt vời của không chỉ người dân Huế mà còn cuốn hút biết bao du khách khi đến Huế. Sông Hương, nhiều người dịch ra gọi là sông Thơm, tức là sông có mùi thơm, liệu chăng điều này là có thật
Mỗi vùng đất đều gắn liền với một dòng sông nào đó. Và chính dòng sông đó đã tạo nên nhiều ký ức trong lòng biết bao nhiều thế hệ.
Huế cũng vậy đó, nơi có dòng Sông Hương thơ mộng chảy qua thành phố. Sông Hương cũng vậy đó, đã tạo ra biết bao nhiêu ký ức tốt đẹp, đặc biệt là trong lòng những người đi xa.
Nhưng,
Có bao giờ bạn tự hỏi Sông Hương có đúng như tên gọi của nó là sông có hương thơm hay không ?
Theo Ô Châu Lục Cân (1553) và Phủ Biên Tạp Lục (1776) đều gọi là sông Linh Giang.
Ngoài ra, Sông Hương còn có các tên khác như Lô Dung, sông Dinh, Yên Lục, sông Huế…
Hiện tại vẫn chưa tìm thấy tài liệu nào xác định năm khai sinh cái tên Sông Hương. Và thơ văn sớm nhất đề cập đến dòng sông Hương có lẽ là của Nguyễn Du – nhà thơ, làm quan đầu triều Nguyễn
“Hương Giang nhất phiến Nguyệt, kim cổ hứa đa sầu”
Dịch: Sông Hương một mảnh trăng, xưa nay đã gợi lên bao mối sầu.
Đến sau Nguyễn Du mấy chục năm, Đào Tấn – nhà soạn tuồng vĩ đại thời Tự Đức – cũng trong 1 bài thơ chữ Hán đã viết về sông Hương.
“Cộng ẩm Hương Giang thủy
Vô nhân thức thủy hương”
Dịch:
Cùng uống nước sông Hương
Không có (mấy) người cảm nhận được mùi thơm của nước.
Và đặc biệt hơn, nước sông Hương có mùi thơm là chuyện thật, không phải chỉ là trí tưởng tượng của các nhà thơ. Theo cụ Vân Bình Tôn Thất Lương (1887-1951) – một vị hoàng tộc, uyên thâm sử học và văn học cổ điển Việt Nam – tác giả của Hương Giang hành, cho biết nguồn gốc của mùi thơm đó khi viết về con sông xinh đẹp này
Cụ Vân Bình viết: “Hương Giang phát phát nguyên từ hai nguồn tả, hữu trạch nguyên ở miền thượng lưu tỉnh Thừa – Thiên, quanh co gành bãi ruộng vườn, chảy lần qua Kinh thành Huế, đến cửa Thuận An rồi ra Đông Hải. Hai bên bờ tả, hữu trạch có giống Thạch Xương Bồ, là một vị thuốc trường sanh, có mùi thơm, mọc hai bên bờ khe, nước khe lần hóa ra thơm. Hương giang (sông Thơm) bởi đó mà có danh vậy.”
Cỏ thơm có giống Thạch Xương Bồ,
Sanh ở hai nguồn tả, hữu trạch;
Hơi thơm dầm nước, nước trong veo;
Hợp thành sông thơm chảy róc rách
