Hổ Quyền – Đấu trường giữa hổ và voi dưới thời triều Nguyễn

Hổ Quyền hay còn gọi là Hổ Khuyên, tọa lạc tại địa phận thôn Trường Đá, phường Thủy Biểu, thành phố Huế. Hổ Quyền không chỉ là di tích đặc biệt và độc đáo của Việt Nam, mà còn là một đấu trường duy nhất hiện còn ở Đông Nam Á.

Lịch sử xây dựng Hổ Quyền

Sự ra đời của Hổ Quyền dưới triều Nguyễn có thể nói là hệ quả tất yếu của một loạt sự kiện xảy ra trong một quá trình lịch sử kéo dài đến mấy trăm năm. Những trận đấu giữa voi và hổ vốn đã được tổ chức từ rất sớm dưới thời các chúa Nguyễn (1558 – 1775), tuy nhiên không phải tổ chức ở Hổ Quyền, vì lúc bấy giờ công trình này chưa được xây dựng.

Một học giả người Pháp tên là Pierre Poivre cho biết, ông đã từng thấy những trận đấu giữa voi và hổ do chúa Nguyễn tổ chức ở cồn Dã Viên trên sông Hương. Ông cũng kể thêm là vào năm 1750, có một lần chúa Nguyễn Phúc Khoát cùng với triều thần đi trên 12 chiếc thuyền đến hòn Dã Viên để xem một cuộc đấu giữa voi và hổ. Đây là trận đấu đẫm máu và  khủng khiếp, khán giả đã chứng kiến từ lúc bắt đầu cho đến kết thúc. Khi mà 40 con voi đã tàn sát đến con hổ cuối cùng trong số 18 con được thả ra làm vật tế thần trong ngày hội.

Dưới thời các vua Nguyễn, Hổ Quyền được tổ chức thường xuyên hơn, mang tính chất như lễ hội lớn cho cả triều đình và dân chúng. Song trong giai đoạn đầu, vì chưa xây trường đấu hẳn hoi để đảm bảo tính an toàn, nên những sự cố vẫn thường xảy ra. Dưới thời vua Gia Long trong một trận đấu được tổ chức ở bãi đất trống phía trước Kinh Thành, giới hạn bằng một hàng rào lính tráng cầm khí giới đứng vòng quanh bảo vệ. Một con hổ đã bứt được dây trói nhảy chồm lên tát người Quản Tượng rơi xuống đất và ông đã bị chính con voi do mình huấn luyện dẫm chết. Sự lồng lộn của con thú đã gây thương tích cho nhiều người và trở thành nỗi kinh hoàng cho khán giả.

Dưới thời vua Minh Mạng cũng đã từng xảy ra sự cố tương tự. Nhận thấy việc tổ chức trận đấu giữa bãi đất trống trải là rất nguy hiểm đối với người xem. Nên ngay đầu năm 1830 vua Minh Mạng đã cho xây dựng một đấu trường kiên cổ, để tổ chức các trận đấu một cách an toàn tại gò Long Thọ ở làng Nguyệt Biều (nay thuộc thôn Trường Đá, phường Thủy Biểu, thành phố Huế). Thời điểm ấy, những ghi chép trong sách “Đại Nam thực lục”, cũng phù hợp với ngày tháng năm khắc trên tấm biển bằng đá xanh gắn vào mép tường trong đấu trường hiện vẫn còn đọc rõ: “Minh Mạng thập nhất niên chính nguyệt cát nhật tạo” (xây dựng vào một ngày tốt tháng Giêng năm Minh Mạng thứ 11). Tháng Giêng năm đó tương ứng từ ngày 25/01 đến 22/02 dương lịch năm Canh Dần (1830).

Cấu trúc đấu trường Hổ Quyền

Hổ Quyền là một đấu trường lộ thiên hình vành khăn, cấu trúc đơn giản nhưng rất chắc chắn. Vật liệu xây dựng chủ yếu là gạch vồ, đất nén, đá và vôi trộn mật. Hổ Quyền được kết cấu bởi hai vòng tường thành hình tròn đồng tâm. Vòng thành trong cao 5,90m, thành ngoài cao 4,75m (kể cả lan can). Thành ngoài nghiêng một góc khoảng 10-15 độ, tạo thế vững chãi kiểu thế chân đê. Chu vi tường ngoài Hổ Quyền là 145m, đường kính lòng chảo là 44m

Khán đài của nhà vua ngồi ở mặt Bắc của đấu trường, được xây cao hơn so với các vị trí xung quanh và có không gian thoáng rộng. Bên trái khán đài là hệ thống bậc cấp đi lên gồm 24 cấp dành cho nhà vua và các hoàng thân quốc thích, đại thần; hai bên có hai hệ thống tường xây bằng gạch hoa đúc rỗng. Bên phải khán đài có một hệ thống bậc cấp khác xây tương tự dành cho quan chức và binh lính.

Từ khán đài này nhìn qua phía đối diện có 5 chuồng cọp nằm ngay trong thành của đấu trường. Người ta sử dụng hai vòng tường trong và ngoài của đấu trường để tạo ra vách chuồng. Giữa hai tường thành sẵn có, xây thêm các bức vách bằng gạch để tạo 5 cái chuồng riêng biệt. Bên trong mỗi chuồng có xây cái máng bằng gạch để chứa thức ăn và nước uống. Các khung cửa của chuồng làm bằng đá và có hệ thống cửa gỗ được đóng mở từ trên xuống bằng cách kéo dậy. Nếu như voi được nuôi ở một khu vực ngoài Hổ Quyền, thì cọp được nuôi ngay trong đấu trường. Mục đích nhốt hổ vào chuồng để tránh được mối lo khi di chuyển thú nguy hiểm đi lại trên đường trước ngày thi đấu.

Tổ chức thi đấu tại Hổ Quyền

Đấu trường Hổ Quyền là trận đấu sinh tử giữa voi và hổ diễn ra mỗi năm một lần, nhưng cũng có khi vài ba năm mới tổ chức, tùy theo sở thích của từng vị vua trị vì. Các vua Nguyễn là người tổ chức, cũng là người điều khiển, lại vừa là khán giả nhiệt tình cổ vũ cho trận đấu cho đến khi voi quật chết hổ mới thôi. Các trận đấu không chỉ mang tính giải trí thông thường, mà còn xuất phát từ nhu cầu rèn luyện Tượng binh, đồng thời nhằm khích lệ tinh thần thượng võ, trau dồi võ học. Vua chúa nhà Nguyễn xem voi như là biểu tượng của uy quyền nhà vua, quyền lực đó luôn luôn phải chiến thắng nên trong các trận đấu giữa voi và hồ. Do đó, người ta làm bằng mọi cách để chiến thắng luôn thuộc về voi.

Ngày có tổ chức cuộc thi đấu tại Hổ quyền thời Nguyễn thực sự là ngày lễ hội lớn, tưng bừng và hấp dẫn. Từ sáng sớm khán giả đã nô nức kéo tới đứng chật quanh khu vực đấu trường. Dân địa phương đặt hương án, bày đồ bái vọng la liệt suốt từ bờ sông Hương trở vào, quanh đấu trường đều trang hoàng cờ hoa rực rỡ. Một đoàn lính mặc áo nỉ đỏ, đội nón sơn, cầm vũ khí đứng dàn hầu hai bên đường từ bờ sông đến cổng chính đấu trường. Đúng giờ Ngọ, vua mới ngự thuyền rồng đến, khi thuyền áp sát bờ sông, vua lên kiệu che bốn lọng vàng và bốn tàng vàng. Đi đầu là đoàn Ngự lâm quân, tiếp đến là đoàn Thị vệ cầm cờ Tam tài, cờ Ngũ hành, cờ Nhị thập bát tú, kế tiếp sau đó là đội nhạc cung đình.
Các quan nghênh đón quỳ ở chiếu hoa trải trên đường, rồi theo vua vào cổng chính lên khán đài. Khi vua, quan yên vị, cổng từ từ đóng lại, có tiếng loa vang, dân chúng im lặng chờ đợi. Một viên quan võ đánh trống khai cuộc, cửa chuồng hổ mở để hổ nhảy ra, voi cũng từ bên kia tiến vào. Cuộc đấu quyết liệt bắt đầu trong tiếng reo hò cổ vũ, tiếng trống, tiếng pháo hiệu nổ, tiếng hổ gầm thét… Cảnh sôi động và dữ dội ấy kéo dài suốt cả buổi chiều.

Có một thực tế là trong các cuộc đấu giữa voi và hổ ở đấu trường Hổ Quyền, voi luôn luôn giành phần thắng. Điều này là do quan niệm của các vua chúa Nguyễn thời xưa, voi luôn đại diện cho cái thiện, còn hổ đại diện cho cái ác. Chính vì vậy ác không bao giờ thắng được thiện, cũng như voi nhất định sẽ thắng hổ. Để đảm bảo voi luôn thắng trong mọi trận chiến, trước mỗi trận đấu, người ta thường bỏ đói hổ mấy ngày trong khi voi thì được cho ăn uống, chăm sóc đầy đủ. Không dừng lại ở đó, người ta còn bẻ hai răng nanh và tuốt hết móng chân của hổ. Trong cuộc chiến không cân sức đó, hổ chắc chắn sẽ thất bại.

Trận đấu cuối cùng tại Hổ Quyền được tổ chức vào năm 1904, dưới thời vua Thành Thái.

Trải qua một thời gian dài di tích Hổ Quyền đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Vì vậy, trong những năm vừa qua Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã tiến hành công tác bảo tồn, tu bổ cho nhiều hạng mục, từ bức tường thành có hình vành khăn, khán đài, bậc cấp, cánh cửa…. Giai đoạn 01 (2017 – 2018) với kinh phí 9,4 tỷ. Về cơ bản, việc bảo tồn, tu bổ đấu trường này gần hoàn thiện, tuy nhiên vẫn còn một vài hạng mục nên vẫn chưa thể mở cửa đón du khách

Thông tin du lịch Hổ Quyền

Do một thời gian dài xuống cấp mà không được trùng tu nên nhiều du khách không biết đến Hổ Quyền. Hiện tại Hổ Quyền đã được trùng tu xong, du khách đam mê lịch sử Huế, lịch sử triều Nguyễn có thể lên đây tham quan. Cạnh Hổ Quyền là di tích điện Voi Ré, các bạn có thể ghé vào check-in.

>>>Xem thêm: Điện Voi Ré